Zbog mješovitog etničkog sastava stanovništva, Vojvodina mnogima u bivšoj Jugoslaviji još uvijek služi kao sinonim za multikulturalizam. No nedavni primjer iz Novog Sada pokazuje da i međunacionalna suradnja može prikrivati ekstremno desne politike sjećanja.
Revizija istorijskih događaja iz perioda Drugog svetskog rata više nikog u Srbiji ne šokira. Postala je ona odavno delom društveno-političke svakodnevice. Međutim, nedavni događaji u skupštini grada Novog Sada povodom inicijative za podizanje spomenika “Nevinim žrtvama 1944./1945.” ipak su pobudili pažnju lokalne, ali i šire regionalne javnosti. Tokom žučne rasprave u novosadskom parlamentu, gradski odbornik Pokreta obnove kraljevine Srbije (POKS) Saša Novaković je za govornicu izašao u šajkači sa četničkom kokardom i u svom obraćanju izjednačio ideologije fašizma i komunizma. Može se reći da je javnost pre bila šokirana “modnim izražajem” Novakovića, nego li sadržajem njegovoga obraćanja. Uniformisani četnik je još uvek mnogo šokantnija pojava od mantre o “dva totalitarizma” koja je zahvaljujući rezolucijama1 predstavničkih tela Evropske unije postala neodvojivi deo političkog glavnog toka današnje Evrope.
Ovaj odbornik pripada partiji nastaloj odmetanjem čitavog gradskog odbora tradicionalno četničkog Srpskog pokreta obnove (SPO) u jednoj od mnogobrojnih deoba koje je ova organizacija pretrpela od svoga osnivanja. Novonastali POKS je zvanično osnovan 2017. godine okupivši uglavnom renegate SPO-a. Na potonjim beogradskim izborima njihov kandidat za gradonačelnika je bio unuk Draže Mihailovića. U Novom Sadu POKS participira u gradskoj vlasti u ideološkom boršču od koalicije koju pored njih čine Srpska napredna stranka (SNS), Savez vojvođanskih Mađara (SVM), Socijalistička partija Srbije (SPS), Jedinstvena Srbija, Zelena stranka i Liga socijaldemokrata Vojvodine (LSV). Ono što spaja ovo šaroliko društvo političkih organizacija nesumnjivo je njihova zajednička ljubav prema javnim i gradskim preduzećima koja čini osnovu njihovog političkog delovanja. Dokaz tome bila je i rasprava i glasanje o ovoj inicijativi kojoj su se SPS i LSV usprotivili, što je ipak bilo nedovoljno za potres, a kamo li razlaz u koaliciji formalno ideološki suprotstavljenih partnera.
Nenaučne konstrukcije
Verovatno planski postavivši raspravu o jednoj ovakvoj inicijativi u suton sezone godišnjih odmora, kada je koncentracija javnosti na najnižem mogućem nivou, i u jeku najave gradonačelnika Miloša Vučevića da bi gradska vlast mogla srušiti Sportsko-poslovni centar Vojvodina (SPENS), vladajuća koalicija je uspela da progura izgradnju ovog spomenika uprkos protivljenju opozicije, ali i pomenutog dela svojih koalicionih partnera. Za usvajanje ove inicijative glasali su odbornici najveće stranke u zemlji (SNS) i deo njihovih koalicionih partnera iz pomenutog POKS i SVM koji još od 2016. pokušava da progura izgradnju spomenika “nevinim žrtvama komunističkog terora” nakon oslobođenja grada od fašističke okupacije 1944. godine. Ovim je SVM kao nezvanična vojvođanska ispostava Orbanovog Fidesza uspeo da u Novi Sad donese najnovije ideološke trendove iz matične države u kojoj se kriminalizovanje komunizma, ali i antifašizma vrši sistematski, uz upotrebu državnih resursa i infrastrukture. Dakako, SVM kao manjinska partija ne bi imala nikakve šanse u ostvarivanju ovog nauma bez nesebične podrške ovdašnjih političkih organizacija krajnje desnice koje svoje bitisanje zasnivaju na radikalnom antikomunizmu.
Čitava priča o ovoj inicijativi svoju legitimaciju zasniva na “Deklaraciji o zločinu u Rajinoj šumi” koju je novosadska skupština usvojila 2015. godine na inicijativu tadašnjeg SPO-a (današnjeg POKS-a) i organizacije Drina-Dinara-Dunav koja je u političkom životu Novog Sada potrajala svega jedan mandat raspodele funkcija u javnim preduzećima. Priča o navodnom “zločinu u Rajinoj šumi” spada u najdrastičnije primere istorijskog revizionizma uopšte. Naime, prilikom obavljanja komunalnih radova u okolini Novog Sada 1991. godine pronađene su ljudske kosti. Kako se pretpostavlja, na ovom lokalitetu je pokopano između 200 i 250 osoba. Nadležne institucije od vremena otkrića ovih kostiju nisu ništa uradile na utvrđivanju identiteta osoba pokopanih na ovom mestu, sem što se ovi ljudski ostaci čuvaju u depou Gradskog muzeja. Dakle, do dana današnjeg nemamo nikakvu zvaničnu naučno utvrđenu činjenicu o tome čiji su ostaci pronađeni na lokalitetu Rajine šume, iz kog istorijskog razdoblja potiču itd. Međutim, istraživanjem ovog slučaja se 1996. godine počeo baviti gradski odbornik SPO-a dr. Milan Negrojević, koji tvrdi da je “pouzdano utvrdio identitet 12 streljanih uglednika”.
Ujedinjeni u antikomunizmu
Čitava metodologija istraživanja ovog funkcionera jedne ordinarne četničke partije zasnivala se na činjenici da je nakon oslobođenja Novog Sada naredbom partizanskog komadanta za Vojnu oblast Bačke i Baranje, generala Josipa Rukavine, sprovedeno hapšenje kolaboranata i saradnika fašističkih vlasti, te na svedočenjima rodbine i potomaka uhapšenih koji uglavnom nisu bili ni rođeni u doba koje je predmetom istraživanja. Metodološke manjkavosti revizionističkog istraživanja o navodnom zločinu u Rajinoj šumi nisu predstavljale nikakvu prepreku političkim predstavnicima Novosađana da donesu deklaraciju o ovom navodnom događaju. Koliko je ovaj akt gradskih vlasti bio zasnovan na istorijskim činjenicama svedoči i to da je čak i Srpska radikalna stranka ratnog zločinca Vojislava Šešelja prilikom rasprave o ovom događaju bila na stanovištu da ovakvu deklaraciju treba podržati, ali tek nakon što “istorijska nauka ispita lokalitet i utvrdi čiji se ostaci nalaze tamo i zašto su se tamo našli”. Iz svega priloženog može se videti da spomenik “Nevinim žrtvama 1944./45.” legitimacijski osnov crpi iz mašte sledbenika četništva na koju se naslonila i najveća politička organizacija vojvođanskih Mađara koja je u potpunosti potpala pod uticaj aktuelnog političkog trenda u matičnoj zemlji. Nije nevažno pomenuti da će spomenik biti postavljen na zemljištu koje pripada Vojsci Srbije. Za otkup ovog zemljišta gradska vlast, odnosno građani Novog Sada, će vojsci dati tri stana i 380.000 evra.
O samom karakteru ove inicijative, čini se, najbolje govore reči samog predlagača Đule Kiša, Predsednika gradske komisije za kulturu, koji je istakao da “namera nije da spomenik bude politički”, te da “ne ulazimo u to gde je, ko i zašto stradao”. Sem što je tvrdnja o apolitičnosti spomenika kojim se obeležavaju navodna zlodela jedne konkretne politike u najmanju ruku logički problematična, ona je i krajnje cinična. Sve i da su tačni navodi revizionističkih političara o ovom navodnom zločinu, događaji nakon oslobođenja Novog Sada ne bi se mogli tumačiti izvan istorijskog konteksta. Podsetićemo, Novi Sad je u toku Drugog svetskog rata bio pod okupacijom vojske fašističke Mađarske, tokom koje je vršen sistematski teror i progon nemađarskog stanovništva koji je kulminirao najvećim zločinom u istoriji grada – Novosadskom racijom 1942. godine. Davati sud o represiji nad počiniocima zločina i njihovim pomagačima ne uzevši u obzir ovu činjenicu je akt krajnjeg cinizma koji predstavlja glavnu karakteristiku savremenog istorijskog revizionizma.
No, i pored toga, ovdašnja multikulturna revizionistička družina nije se mogla osloniti na događaj zasnovan na nedvosmisleno utvrđenim istorijskim činjenicama, nego se uhvatila za spekulacije desničarskog političara koji je u slobodno vreme istraživač amater. Ovim se nameće zaključak da je osnovni motiv pokretanja inicijative za podizanje ovakvog spomenika sadržan u potrebi za obračunom sa komunističkom ideologijom i njenim nasleđem na ovim prostorima. Tako je u svemu predočenom najzanimljivije kako međusobno suprotstavljeni nacionalizmi vrlo lako nalaze zajednički jezik pred “baukom komunizma”. Na toj osnovi se gradi ovdašnji savremeni multikulturni vojvođanski revizionizam. Baš kao što se na istoj osnovi temeljila raznolika multinacionalna vojska pod vođstvom Vermahta na Istočnom frontu leta 1941. godine.
- Rezolucija Saveta Evrope 1096 iz 1996., Rezolucija Saveta Evrope 1481 iz 2006. i Rezolucija Evropskog parlamenta od 2. aprila 2009. godine o evropskoj savesti i totalitarizmu. [↩]