Izmišljeni zločini i bizarne komemoracije četničkog pokreta neizostavni su dio antikomunističke propagande u Srbiji. A ta je propaganda posljednje uporište legitimiteta vlasti koja nema što drugo za ponuditi.
Sedmog oktobra 2017. dnevni list Večernje novosti, koji poslednjih dvadesetak godina prednjači u antikomunističkoj i antipartizanskoj propagandi kada je reč o mainstream medijima u Srbiji, objavio je senzacionalistički članak o pronalaženju masovne grobnice na dnu kraške jame Bezdan pokraj sela Mušvete na Zlatiboru. U tekstu se insinuira kako masovna grobnica krije zemne ostatke između 200 i 300 “srpskih mladića četnika, starih od 16 do 20 godina” koji su se “posle poraza, iz pravca Bosne, preko Drine vraćali svojim kućama [u Srbiju]”. Autor teksta i njegov informator ističu kako je reč o “pozadincima, bez značajnog udela u sukobima” koji su se na Zlatiboru predali partizanima nakon čega su streljani i pobacani u jamu.
U istoriografiji je konstatovan prelazak više naoružanih četničkih grupa iz Bosne u Srbiju nakon poraza glavnine preostalih snaga pod komandom Draže Mihailovića na Zelengori i Sutjesci maja 1945. Reč je o grupaciji koja nakon okončanja Drugog svetskog rata nije položila oružje već je nastavila proboj prema Srbiji s ciljem vođenja odmetničke borbe protiv jugoslovenskih vlasti. Nakon što su Mihailovićeve snage između 12. i 20. maja 1945. razbijene u jugoistočnoj Bosni, deo preostalih snaga tokom leta i jeseni 1945., u grupama od nekoliko pojedinaca do nekoliko desetina pojedinaca, prebacio se u Srbiju. Istorijski izvori ne beleže da je na teritoriji zapadne Srbije u tom razdoblju zarobljena neka velika grupa četničkih odmetnika, pogotovo ne grupa koja je imala između 200 i 300 odmetnika. Niti postoje relevantni izvori koji bi potkrepili tvrdnju da su partizani nakon maja 1945. streljali odmetničku grupu koja je imala između 200 i 300 četnika bilo gde u Srbiji, pa ni na Zlatiboru. Pogotovo ne postoje relevantni izvori koji bi potkrepili tvrdnju da je jedna takva potencijalna grupa zarobljenika i stradalnika bila sastavljena od mladića koji su imali između 16 i 20 godina.
Građenje mita
Međutim, uprkos svemu tome brojni mediji u Srbiji preneli su lažnu vest o pronalaženju masovne grobnice koja navodno krije zemne ostatke između 200 i 300 srpskih mladića pobijenih na vrlo okrutan način. U narednih mesec dana srpski mediji su dodatno razradili mit o pronalaženju prikrivene grobnice koja krije “mračnu komunističku tajnu” o likvidaciji srpskih mladića među kojima su mnogi bili maloletni “pozadinci”, odnosno nevini dečaci koji su pohvatani na prevaru (obećano im je da im se neće ništa nažao učiniti ukoliko se predaju, kako sugeriše mitologema) nakon čega su stradali mučeničkom smrću.
Mesec dana nakon vesti o pronalaženju masovne grobnice u zlatiborskoj jami, mediji, uključujući i brojne tabloide, ali i mainstream medije poput Večernjih novosti, preneli su senzacionalističku vest o “rešenju najveće srpske misterije”, odnosno informaciju o pronalaženju naočara Draže Mihailovića prilikom ponovnog spuštanja speleologa u jamu Bezdan. Time se sugerisalo da jama pokraj sela Mušvete krije Mihailovićeve zemne ostatke. Uprkos poznatoj činjenici da su Mihailovićeve naočari, koje je nosio pred smrt, sačuvane u posedu srpske političke policije – štaviše, izlagane su 2014. u Beogradu na jednoj vrlo posećenoj revizionističkoj izložbi – mediji su danima prenosili lažnu informaciju o pronalaženju Mihailovićevih naočara i konačnom razrešenju “najmračnije komunističke tajne” u Srbiji. Prilikom ponovnog, novembarskog istraživanja pećine na dnu Bezdana, ekipi speleologa pridružila su se četvorica sveštenika i nekolicina novinara. Sveštenici su održali parastos na dnu jame. Verski odbred je u medijima predstavljen kao konačno suočavanje s mračnim zločinom pri čemu su žrtve po prvi put humanizovane. “Nad njihovim je kostima, posle sedam decenija skrivanja užasnog zločina, zasijao plamen sveća”, zapisao je reporter Večernjih novosti.
Ponovno istraživanje jame kod Mušveta, dolazak sveštenika i novinara, omogućeni su sredstvima opštine Čajetina. Predsednik opštine Čajetina, Milan Stamatović, lider jedne beznačajne političke stranke s ambicijom da postane uticajni i prepoznatljiv konzervativni političar, iskoristio je otkriće masovne grobnice za vlastitu promociju. Stamatović je u medijima najavio izgradnju memorijalnog centra nad jamom u kojoj su navodno pobijeni mladići koje je “surovo likvidirala bratska komunistička ruka samo zato što su pripadali ravnogorskom pokretu”, kako se izrazio. Po njegovoj proceni Mušvete su “idealno mesto za izgradnju srpskog ’Zida plača’ po ugledu na jevrejski Jad Vašem odnosno ‘Memorijalnog kompleksa svih srpskih žrtava genocida 20. veka'”. Budući da je u interpretaciji savremenih srpskih antikomunista i mitomana “komunistički genocid” nad Srbima jedan od najstrašnijih zločina počinjenih nad Srbima i da jama u Mušvetama krije kosti najznačajnije žrtve “komunističkog genocida” nad Srbima, odnosno kosti najpoznatijeg srpskog antikomuniste, nije neobično što je Stamatović došao na jednu takvu bizarnu ideju, pogotovo ako imamo u vidu da je područje opštine Čajetina jedno od najrazvijenijih turističkih područja u Srbiji.
Mašta dobila krila
Međutim, ubrzo nakon objavljivanja lažne informacije o mogućem grobnom mestu Draže Mihailovića i iskazivanja ideje za podizanjem neke vrste nacionalnog memorijala i svetilišta na Zlatiboru mediji su prestali donositi bilo kakve informacije o grobnici koja krije nekoliko stotina streljanih četnika kao što su prestali obraćati pažnju na Stamatovićevu ideju o podizanju memorijala. Razlog je vrlo jednostavan – prilikom pretraživanja grobnice na dnu jame pronađeni su zemni ostaci tek nekolicine neidentifikovanih osoba za koje na osnovu nalaza nije moguće utvrditi kojoj formaciji su pripadali niti kada su ubijeni. Mediji koji su preneli lažnu informaciju o pronalaženju masovne grobnice koja krije nekoliko stotina četnika nisu preneli informaciju o stvarnom broju pronađenih skeleta na dnu jame. Niti se predsednik opštine Čajetina oglasio povodom činjenice da u javnosti iznosio neistine i poluinformacije o masovnoj grobnici u Mušvetama.
Time jama Bezdan na Zlatiboru nije prerasla u svojevrsnu srpsku Jazovku ili svojevrsnu srpsku Bazovicu ili svojevrsnu srpsku Hudu jamu, čime su srpski antikomunisti, za razliku od hrvatskih, italijanskih i slovenačkih antikomunista, izgubili mogućnost manipulacije narativom o komunističkim zločinima koji se simbolički vezuju za jame/fojbe odnosno užasnu smrt koja podrazumeva dehumanizaciju navodne žrtve njenim bacanjem u ponor kako bi se prikrili tragovi mračnog zločina. Šteta po srpske antikomuniste veća je time što je potencijalno centriranje memorijala nacionalnog pamćenja na zlo komunizma bilo zamišljeno iznad bezdana u kome su komunistički zločinci pobacali nekoliko stotina ubijenih maloletnika i mladića koji su bili pripadnici “jednog od dva antifašistička pokreta u Srbiji” pogotovo jer se zvanična istorijska politika već pobrinula za normalizaciju, rehabilitaciju pa i viktimizaciju kolaboracionističkog pokreta pod vođstvom Draže Mihailovića. Srpski antikomunisti, za razliku od svojih hrvatskih, italijanskih i slovenačkih sličnomišljenika nisu morali da prikrivaju činjenice o vojnoj pripadnosti onih koji su bačeni u jamu centralnog nacionalnog pamćenja na žrtve komunizma. Naprotiv, s ponosom su mogli istaći da su u jamu bačeni pripadnici “jednog od dva antifašistička pokreta”. Trebalo je samo izmisliti šokantne delove ionako mučne priče koji bi apelovali na moralnu indignaciju prema počiniocima navodnog zločina. Međutim, u tome se malo preteralo, mašta je dobila krila.
Normalizacija nenormalnog
U međuvremenu u nekoliko gradova i na nekoliko istorijskih lokacija u Srbiji i Bosni i Hercegovini poštovaoci četničkog istorijskog nasleđa nastavili su s neometanim javnim glorifikovanjem pokreta koji je bio prepoznatljiv po vojnoj kolaboraciji s italijanskim i nemačkim okupatorom, etnički motivisanim masovnim zločinima i usvajanjem fašističke kulture nasilja. Nema ničeg normalnog u činjenici da je grupa sredovečnih muškaraca, obučenih u smešne kostime koji služe kao zastava paramilitarizma u rezervi, nedavno marširala Ljubovijom u slavu četničkog komandanta Dragoslava Račića, jednog od Mihailovićevih oficira koji su najviše bili involvirani u ratne zločine i politički motivisani teror. Niti ima ičeg normalnog u činjenici da je uz prisustvo slične grupe kostimiranih ekstremnih nacionalista, lokalnog sveštenstva i predstavnika lokalne vlasti nedavno u Bileći otkriven spomenik Draži Mihailoviću s obzirom na to da je pokret pod Mihailovićevom komandom u istočnoj Hercegovini aktivno vojno sarađivao s italijanskim i nemačkim okupatorom i učestvovao u kaznenim ekspedicijama italijanskog okupatora tokom kojih su pripadnici tog pokreta činili masovne etnički motivisane zločine.
Nema ničeg normalnog u činjenici da grupa ekstremnih nacionalista uniformisanih u crno nedavno prodefilovala Višegradom, gradom u kome su Mihailovićevi četnici u tri dana oktobra 1943. masakrirali nekoliko stotina ljudi i u kome su srpski nacionalisti koji se identifikuju s nasleđem četnika iz Drugog svetskog rata u leto 1992. počinili neke od najstrašnijih zločina u građanskom ratu u Bosni i Hercegovini. Marširanje četnika u Višegradu, u gradu u kome su četnici u dva navrata u prošlom veku počinili brutalne zločine nad muslimanskim stanovništvom ne može biti drugačije tumačena nego kao pretnja povratnicima bošnjačke nacionalnosti koji su se vratili u grad iz koga je većina Bošnjaka zauvek proterana 1992. Pogotovo jer je grupa četnika na poslednjem gostovanju četničkog letećeg cirkusa u Višegradu kroz pesmu prizivala “krvavu Drinu” i ponovni “pakao” koji će četnici, ukoliko zatreba, prirediti srpskim arhineprijateljima (balije, “Turci”) kako Bošnjake i danas doživljavaju predstavnici lokalnog četničkog folklora.
Nema ničeg normalnog u činjenici da u selu Štitkovo kod Nove Varoši već devet godina stoji spomenik četničkom komandantu Vuku Kalaitoviću čije ljudstvo je samo u jednom danu februara 1943. poklalo i spalilo preko hiljadu muslimanskih civila na području Priboja, a u narednih nekoliko sedmica na isti način usmrtilo sličan broj Muslimana/Bošnjaka. Nema ničeg normalnog u činjenici da je nedavno u Beogradu održana “Prva monarhistička i antifašistička šetnja u slavu Draže Mihailovića”, kako su tu posećenu javnu manifestaciju nazvali njeni organizatori iz jedne bizarne monarhističke stranke koja je deo šire vladajuće koalicije. Ne postoji nijedan dokument četničkog porekla iz Drugog svetskog rata koji bi potvrdio da su četnici sami sebe ikad nazivali antifašistima niti je naučno prihvatljivo nazivati antifašističkim pokret koji je vojno kolaborirao s fašističkim okupatorom. Na kraju krajeva, nema ničeg ispravnog i normalnog u činjenici da je država Srbija pre nekoliko godina zvanično rehabilitovala Dražu Mihailovića.
Komunisti su krivi za sve
Navedena praksa abolira i rehabilituje nesumnjive ratne zločince i nedvojbeno negativne istorijske ličnosti. Svaka manifestacija kostimiranih neočetničkih cirkuzanata, ma koliko ta pojava bila bizarna i malobrojna, omogućava normalizaciju ličnosti koje su bili istaknuti nosioci kolaboracije i terora sprovođenog po ugledu na fašiste. Niti ima ičeg opravdanog u preovlađujućoj ćutnji koja prati jednu ovakvu praksu.
Jedina pobeda koju je srpski nacionalizam ostvario u posljednjih 30 godina jeste pobeda nad komunizmom, iako je reč o pobedi poklonjenoj od strane pobednika u Hladnom ratu. Frustracija koju izazivaju porazi srpskog nacionalizma u sukobu s hrvatskim i, naročito, albanskim nacionalizmom, nadomeštena je upornim cipelarenjem lešine komunizma. Srpski nacionalizam ne može odustati od “rata protiv komunizma” jer baukom pokojnog komunizma održava vlastiti klimavi legitimitet s obzirom na katastrofalne rezultate politike koju su kreirali nacionalisti i antikomunisti u poslednje tri decenije.
Komunisti su krivi za izbijanje rata u Jugoslaviji jer nisu definisali granice jugoslovenskih republika po željama nacionalista. Komunisti su krivi jer su onemogućili povratak “zlatnog doba” koje je navodno obeležilo prethodni, monarhistički državni okvir. Komunisti su krivi za ekonomsku propast i socijalnu katastrofu koje su obeležile kapitalističku tranziciju krajem prošlog i početkom ovog veka jer su 1945. ukinuli kapitalistički ekonomsko-politički sistem čime je uspostavljen diskontinuitet u odnosu na “zlatno doba”. Četnici kao nesumnjivi nacionalisti, tradicionalisti i najorganizovaniji protivnici komunista u razdoblju koje je okončano dolaskom komunista na vlast (čime je okončan krvavi građanski rat porazom antikomunista) bivaju predstavljeni i prihvaćeni od protagonista vladajuće ideologije, odnosno ideologije nacionalističko-liberalnog konsenzusa, kao jedini zagovornici tzv. nacionalnog interesa (što veća nacionalna teritorija) i tzv. tradicionalnih vrednosti (pravoslavlje i patrijarhalni, domaćinski moral).
Pritom, nebitno je što tzv. nacionalni interes uvek podrazumeva interes gornjih slojeva građanske klase, a ne interes naroda, kao što je nebitno što je pokret predvođen komunistima pobedio u ratu i uspostavio vlast zahvaljujući većinskoj podršci u narodu jednako kao što je nebitno što je velika većina naroda smatrala i danas smatra da je društvo koje je izgrađeno nakon dolaska komunista na vlast bilo znatno pravednije od društva u razdoblju monarhije, koje prethodi vladavini komunista, i društva liberalnog kapitalizma, koje je uspostavljeno nakon rušenja socijalističkog sistema. Predstavnicima vladajuće ideologije odnosno vladajućoj klasi u Srbiji u interesu je svaka manifestacija koja podrazumeva kriminalizaciju komunističkog nasleđa. Magnum crimen jugoslovenskog komunizma – prva uspela socijalistička revolucija nakon Oktobra 1917. – predstavljaće se kao jedan od najtragičnijih ekscesa u nacionalnoj istoriji sve dok je na vlasti ideologija nacionalističko-liberalnog konsenzusa. Poraz pokreta Draže Mihailovića stoga ne može biti posmatran drugačije u okviru vladajuće ideološke paradigme nego kao deo nacionalne tragedije i zločina komunizma.